Κρατώ λουλούδι μάλλον. Παράξενο. Φαίνεται απ’ τη ζωή μου πέρασε κήπος κάποτε. Στο άλλο χέρι κρατώ πέτρα με χάρη κι έπαρση. Υπόνοια καμιά ότι προειδοποιούμαι για αλλοιώσεις, προγεύομαι άμυνες Φαίνεται απ’ τη ζωή μου πέρασε άγνοια κάποτε. Χαμογελώ. Η καμπύλη του χαμόγελου, το κοίλο αυτής της διαθέσεως, μοιάζει με τόξο καλά τεντωμένο, έτοιμο. Φαίνεται απ’ τη ζωή μου πέρασε στόχος κάποτε. Και προδιάθεση νίκης. Το βλέμμα βυθισμένο στο προπατορικό αμάρτημα: τον απαγορευμένο καρπό της προσδοκίας γεύεται. Φαίνεται απ’ τη ζωή μου πέρασε πίστη κάποτε. Η σκιά μου, παιχνίδι του ήλιου μόνο. Φοράει στολή δισταγμού. Δεν έχει ακόμα προφτάσει να είναι σύντροφός μου ή καταδότης. Φαίνεται απ’ τη ζωή μου πέρασε επάρκεια κάποτε. Συ δεν φαίνεσαι. Όμως για να υπάρχει γκρεμός στο τοπίο, για να ’χω σταθεί στην άκρη του κρατώντας λουλούδι και χαμογελώντας, θα πει πως όπου να ’ναι έρχεσαι. Φαίνεται απ’ τη ζωή μου ζωή πέρασε κάποτε! [ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ 1948 από το ΛΙΓΟ του ΚΟΣΜΟΥ της Κικής Δημουλά – ARTWORKS: SophiaTsibikaki]
[Ο διάλογος της συνείδησης με τη ματαιότητα, της μνήμης με το φευγαλέο της ύπαρξης, βρίσκει ΣΤΟ ΛΙΓΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ την καλύτερή της ίσως έκφρασή του σε ολόκληρη την ελληνική μεταπολεμική ποίηση, με τη λιτότητα του λόγου να συναγωνίζεται την πρωτοτυπία και τη δραστικότητά του. Χαρακτηριστικό και συνεχώς επανερχόμενο θεματικό στοιχείο σ’ αυτή τη συλλογή είναι η φωτογραφία, ως υποστασιοποιημένη μορφή της διαλεκτικής σχέσης ανάμεσα στο ον και το μη ον, στη διάρκεια και στη φθορά… Ίσως τα ωραιότερα ποιήματα της ΔΗΜΟΥΛΑ είναι οι στοχασμοί της πάνω σε φωτογραφίες..]
ΣΗΜΕΙΟ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΕΩΣ (άγαλμα γυναίκας με δεμένα τα χέρια)
Όλοι σε λένε κατευθείαν άγαλμα,
εγώ σε προσφωνώ γυναίκα κατευθείαν.
Στολίζεις κάποιο πάρκο.
Από μακριά εξαπατάς.
Θαρρεί κανείς πώς έχεις ελαφρά ανακαθήσει
να θυμηθείς ένα ωραίο όνειρο πού είδες,
πώς παίρνεις φόρα να το ζήσεις.
Από κοντά ξεκαθαρίζει το όνειρο:
δεμένα είναι πισθάγκωνα τα χέρια σου
μ’ ένα σκοινί μαρμάρινο
κι η στάση σου είναι η θέλησή σου
κάτι να σε βοηθήσει να ξεφύγεις
την αγωνία του αιχμάλωτου.
Έτσι σε παραγγείλανε στο γλύπτη:
αιχμάλωτη.
Δεν μπορείς
ούτε μια βροχή να ζυγίσεις στο χέρι σου,
ούτε μια ελαφριά μαργαρίτα.
Δεμένα είναι τα χέρια σου.
Και δεν είν’ το μάρμαρο μόνο ο Άργος.
Αν κάτι πήγαινε ν’ αλλάξει
στην πορεία των μαρμάρων,
αν άρχιζαν τ’ αγάλματα αγώνες
για ελευθερίες και ισότητες,
όπως οι δούλοι,
οι νεκροί
και το αίσθημά μας,
εσύ θα πορευόσουνα
μες στην κοσμογονία των μαρμάρων
με δεμένα πάλι τα χέρια, αιχμάλωτη.
Όλοι σε λένε κατευθείαν άγαλμα,
εγώ σε λέω γυναίκα αμέσως.
Όχι γιατί γυναίκα σε παρέδωσε
στο μάρμαρο ο γλύπτης
κι υπόσχονται οι γοφοί σου
ευγονία αγαλμάτων,
καλή σοδειά ακινησίας.
Για τα δεμένα χέρια σου, πού έχεις
όσους πολλούς αιώνες σε γνωρίζω,
σε λέω γυναίκα.
Σε λέω γυναίκα
γιατ’ είσ’ αιχμάλωτη.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Πρόκειται για το μαρμάρινο γλυπτό του Κωνσταντίνου Σεφερλή «Η Βόρειος Ήπειρος» (1951) που βρίσκεται στην Πλατεία Τοσίτσα της Αθήνας, στο πάρκο μεταξύ Πολυτεχνείου και Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Η αναφορά στο εξωκειμενικό αυτό στοιχείο γίνεται, επειδή στο ποίημα η παράσταση της αλυσοδεμένης γυναίκας προσλαμβάνεται όχι ως ιστορική και εθνική αλληγορία, αλλά ως σύμβολο της κοινωνικής καταπίεσης του γυναικείου φύλου. Το τελευταίο μπορεί να γίνει αφορμή μιας ενδιαφέρουσας συζήτησης γύρω από την πρόσληψη του έργου της Τέχνης από το κοινό, του οποίου τον ρόλο παίζει στην προκειμένη περίπτωση η ποιήτρια.Στο ποίημα, παρακολουθούμε τη συνομιλία της ποιήτριας με ένα γυναικείο άγαλμα που στολίζει κάποιο πάρκο. Το εξωτερικό αυτό ερέθισμα γίνεται αφορμή για ένα ποιητικό σχόλιο γύρω από τη γυναίκα και τη θέση της ανά τους αιώνες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το ότι στο ποίημα αναιρείται ο συμβολισμός του γλυπτού και λειτουργεί τελικά ως σύμβολο το πρότυπο του γλύπτη (δηλ. η αιχμάλωτη γυναίκα)
(από τη συλλογή της Κικής Δημουλά ΤΟ ΛΙΓΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Εκδόσεις Στιγμή 1990)
ΑΣΥΓΚΙΝΗΣΙΑ (ζωγραφιά γυναίκας σε καφενείο της Εύβοιας)
Πάνε χρόνια που ήρθε
από τις Ηνωμένες Πολιτείες
μέσα στο σάκο κάποιου ναυτικού
κι αφοσιώθηκε στους καφενόβιους τοίχους.
Χειμώνα καλοκαίρι στο κάδρο.
Ό,τι φέρνει η θάλασσα απ’ έξω
κι ό,τι παίρνει η ζωή,
αντάρα ή αύρα,
αλήθεια και μάκρος,
το μαθαίνει απ’ την πηγή της ασυγκινησίας.
Χειμώνα καλοκαίρι φεγγαροπρόσωπη στο κάδρο.
Το χειμώνα, όταν μαζεύονται
ναυτικοί και ψαράδες
γύρω απ’ το τάβλι
και τη βγαλμένη στη στεριά κουβέντα,
απ’ το πηχτό της γέλιο
κάτι ανθρωπεύει,
καθώς της ρίχνουν πότε πότε
αγκίστρι βλέμμα
οι αποκλεισμένοι πόθοι,
η ξέμπαρκη αλμύρα.
Το καλοκαίρι κάτι ανατρέπει.
Πιάνουνε παραλία οι θαμώνες
και μόνο εδώ-εκεί κάποιος θα μπει στο καφενείο
βιαστικός με το μαγιό του,
καμιά κυρία βοτσαλένια με παντελόνι,
άλλη που μετανιώνει γιατί γέρασε.
Αυτό είναι όλο.
Κι η αμερικάνα σαν να πέφτει
σ΄ ένα μετανιωμό
που δεν έχει γεράσει.
Πίσω απ’ το ένα της αυτί
χαραμίζεται ένα τεράστιο ολοπόρφυρο φεγγάρι
κι απ’ το άλλο μια πελώρια ησυχία
που τη γλεντάνε οι μύγες.
Χειμώνα καλοκαίρι
(από τη συλλογή της Κικής Δημουλά ΤΟ ΛΙΓΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Εκδόσεις Στιγμή 1990)
ΧΑΛΚΟΓΡΑΦΙΑ
Σε κάποιαν έκθεση, κυρία,
είχε αγοράσει τα «Καράβια» σας,
με αρκετή απάθεια τότε για το θέμα
πλοίον, ιστίον και παν μέσον.
Η λεπτή τέχνη της ακινησίας τους,
αφηγημένη σε χαλκό,
φούσκωνε τα πανιά της αφοβίας μου
κι η αλλαγμένη θάλασσα
στο χρώμα της φωτιάς που πρωτοκαίει,
του χαλκού όταν πυρώνει
απ’ την τριβή της σύλληψής σας,
με γέμιζε υγεία:
επιτέλους μια θάλασσα όχι γαλάζια.
Αυτά πριν από χρόνια.
Παραμέλησα τα καράβια σας
χρόνια σε κάποιον τοίχο,
λάσκα δεμένα
στην υπογραφή σας «Αργυρώ».
Αλλά τώρα, μετά από τόσα χρόνια, Αργυρώ,
πες μου τι θα σου στοίχιζε
μια πρόβλεψη ανέμων;
Πάνω στη θάλασσα,
πίσω από καράβια,
έπρεπε να ’χεις χαράξει
και κάποιο γλιτωμό.
Αφού βούλιαξαν όλοι οι τρόποι
θα έφευγα με μια χαλκογραφία
(από τη συλλογή της Κικής Δημουλά ΤΟ ΛΙΓΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Εκδόσεις Στιγμή 1990)
[επιλογές λέξεων από την ΕΦΗΒΕΙΑ ΤΗΣ ΛΗΘΗΣΕΝΟΣ ΛΕΠΤΟΥ ΜΑΖΙστο ΛΙΓΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥτης Κικής Δημουλά. Λοιπόν, κάποια φορά ΜΕΤΑΦΕΡΘΗΚΑΜΕ ΠΑΡΑΠΛΕΥΡΩΣ, στου σεντονιού τις όχθες, ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΣΩΜΑ ΜΟΥ.ΕΚΤΟΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ο φιλοπαίγμων μύθοςμας ακολουθεί, εκτός αν κλαίει το φεγγάρι οπότε βγαίνω στο μπαλκόνι το «Διότι» να ρωτήσω τι συμβαίνει. Μη φοβάσαι, είσαι ΕΠΙ ΤΑ ΙΧΝΗ ΗΧΟΥ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΕΩΝ. Γι’ αυτό πάρε μαζί σου για σιγουριά την απαίτηση να μην σ’ αγγίξω διόλου και σου υπόσχομαι εγκαίρως να ξυπνήσω ώστε να μην σε πάρει είδηση ο ύπνος σου ότι λείπεις. ΧΑΙΡΕ ΠΟΤΕ]